Son yıllarda pandeminin kalıcı etkileri, iklim değişikliğinin getirdiği zorluklar, artan yaşam maliyetleri ve derinleşen eşitsizlikler Avrupa genelinde kutuplaşmayı körükledi. Sosyal istikrarsızlık, ekonomik sıkıntılar ve siyasi hoşnutsuzluk ise özellikle kendisini dışlanmış hisseden gruplar arasında toplumsal bölünmeleri derinleştirdi. Bu sorunlar odağında düzenlenen ve 4 gün süren etkinlikte 800'den fazla katılımcı sosyal uyumu ve demokratik katılımı güçlendirecek çözümler geliştirmek için birlikte çalıştı.
Sivil alan artan baskılara karşı güçlendirilmeli
Etkinlikte demokratik toplumların temel dayanaklarından biri olan sivil alanın korunması ve güçlendirilmesi gerektiği güçlü bir şekilde vurgulandı. Katılımcılar, Avrupa genelinde STÖ’lerin artan baskılar, finansal kısıtlamalar ve yasal düzenlemelerle karşı karşıya kaldığını belirtti. Bunlar için çözüm önerileri şöyle oldu:
- STÖ’lere yönelik Avrupa çapında daha güvenli, öngörülebilir ve uzun vadeli finansman mekanizmalarının oluşturulması.
- Barışçıl toplanma, ifade özgürlüğü ve örgütlenme hakkının hem ulusal hem Avrupa düzeyinde daha etkin korunması.
- STÖ’lere yönelik idari yüklerin azaltılması ve şeffaflık beklentilerinin kuruluşların bağımsızlığına zarar vermeyecek şekilde dengelenmesi.
- Sivil toplum temsilcilerinin AB politika yapım süreçlerine daha erken ve daha anlamlı biçimde dahil edilmesi.
- Hükümet dışı kuruluşlara yönelik olumsuz söylem ve karalama kampanyalarına karşı güçlü bir siyasi duruş sergilenmesi.
Demokratik toplumların temel taşı: aktif vatandaşlık
Sivil Toplum Haftası 2025’te aktif vatandaşlık demokratik toplumların temel taşı olarak öne çıktı. Katılımcılar, bireylerin yalnızca seçimlerde oy kullanarak değil, gündelik yaşamda da haklarını kullanarak, topluma katkıda bulunarak ve sorumluluk alarak demokrasiyi güçlendirdiğini vurguladı. Aktif vatandaşlığı teşvik etmek ve kutuplaşmaya karşı koymak için medya okuryazarlığı ve eleştirel düşünme becerilerinin temel eğitim programlarına dahil edilmesi gerektiği vurgulandı. Kapsayıcı dil için eğitim materyallerinin ve kamusal söylemin gözden geçirilmesi, girişimlerin yerel ihtiyaçlara göre uyarlanması ve insan merkezli bir yaklaşımı teşvik etmesi talep edildi.
Öne çıkan öneriler şunlardı:
- Tüm eğitim kademelerinde, haklar, sorumluluklar ve demokratik değerler konusunda daha kapsamlı ve uygulamalı eğitimler verilmesi.
- Vatandaşların yerel yönetim süreçlerine, mahalle meclislerine ve danışma platformlarına aktif olarak katılımını kolaylaştıracak mekanizmalar kurulması.
- Gönüllülük faaliyetlerinin hem toplumsal dayanışmayı artırdığı hem de bireylerin toplumsal meselelere duyarlılığını güçlendirdiği vurgulanarak, gönüllülüğün desteklenmesi çağrısı yapıldı.
- Çevrimiçi platformlar üzerinden karar alma süreçlerine katılımı destekleyen yeni araçların geliştirilmesi ve vatandaşların dijital araçlarla görüş bildirme, öneri sunma imkanlarının artırılması.
- Tüm yaş, gelir, eğitim düzeyinden insanların aktif vatandaşlık süreçlerine erişebilmesini sağlamak için özel çabalar gösterilmesi.
Gençler için yeni politikalar geliştirilmesi gerekiyor
Sivil Toplum Haftası 2025’te, gençlerin demokratik süreçlerdeki yerinin güçlendirilmesi gerektiği özellikle vurgulandı. Gençlerin sosyal değişimde ve karar alma mekanizmalarında aktif bir rol üstlenmesi için kapsayıcı politikalar geliştirilmesinin ise şart olduğu belirtildi. Öne çıkan öneriler şunlar oldu:
- Yerel, ulusal ve Avrupa düzeyindeki siyasi süreçlerde genç temsilcilerin sayısının artırılması.
- Gençlerin görüşlerini ifade edebileceği çevrimiçi ve fiziksel platformların kurulması, gençlik meclisleri ve danışma kurulları gibi yapılar oluşturulması.
- Okullarda ve üniversitelerde aktif vatandaşlık, haklar ve demokratik süreçler hakkında eğitimlerin yaygınlaştırılması.
- Politikaların tasarım aşamalarında gençlerin sistematik olarak sürece dahil edilmesi, sadece son aşamalarda görüş alınmaması.
- Gençlerin çeşitliliğine (sosyoekonomik arka plan, etnik köken, cinsiyet, bölgesel farklılıklar gibi) duyarlı katılım stratejilerinin geliştirilmesi.
- Erasmus+ ve Avrupa Dayanışma Programı gibi gençlik programlarının erişilebilirliğinin ve etkisinin artırılması.
Dijital dönüşüm demokrasi yararına kullanılmalı
Etkinlikte dijital dönüşümün sunduğu fırsatların yanında, demokratik değerler için doğurduğu risklere de dikkat çekildi. Katılımcılar, dijital alanın insan haklarına, şeffaf yönetişime ve vatandaş katılımına hizmet edecek şekilde düzenlenmesi gerektiğini vurguladı. Öne çıkan öneriler ise şunlar oldu:
- Kamuoyunu etkileyen algoritmaların nasıl çalıştığının şeffaf bir şekilde açıklanması ve düzenlenmesi
- Tüm vatandaşların çevrim içi ortamda ifade özgürlüğü, mahremiyet ve güvenlik haklarının korunması.
- Yapay zekâ uygulamalarının insan hakları temelli bir çerçevede geliştirilmesi ve kullanılması.
- Dezenformasyonla mücadele etmek için medya okuryazarlığının güçlendirilmesi ve güvenilir bilgiye erişimin artırılması.
- Dijital teknolojilerin tüm toplum kesimlerine erişilebilir kılınması; dijital uçurumun kapatılması.
- Katılımcı demokrasi için çevrimiçi danışma, oylama ve geri bildirim mekanizmalarının geliştirilmesi.
Detaylı döküman için: https://www.eesc.europa.eu/sites/default/files/2025-03/Next-Steps-for-more-Cohesive-Societies-CivSocWeek-2025.pdf