Ana içeriğe atla
Image
stgm
Share

Kaynak Geliştirme

Sivil toplum örgütlerinin baş etmeye çalıştığı temel sorunlardan biri de finansal konular ve yaşadıkları mali sıkıntılar. Hatta bu sorun çoğu zaman öncelikli ihtiyaç alanı olarak da belirtilmekte.

STÖ’lerin kaynak arayışları ofis kirasını ödemekten, profesyonel çalışanlarının maaşlarını karşılamaya; gerçekleştirmek istenilen projeye yönelik fon arayışından, tek bir faaliyetin bir kalem giderini karşılamaya kadar çeşitlenmektedir.

Sivil toplum örgütlerinin kaynak geliştirme çalışmaları içinde iktisadi işletme sıkça başvurulan bir yöntem olarak da karşımıza çıkar. STÖ’lerin kaynak geliştirme çalışmaları içerisinde de yer alan iktisadi işletmeler, örgütlerin bağış, yardım, kira geliri veya elde ettiği diğer gelirlerin dışında amaçlarını gerçekleştirmek için kurabileceği ticari yapılardır. İktisadi İşletmelerle ilgili daha detaylı bilgilere “İktisadi İşletme” konu başlığından ulaşabilir.

Bu konu ile bağlantılı öncelikli mevzuat;

Yardım Toplama: Gerçek ve tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşlarınca, kamu yararı gözetilmek ve belirli bir amacı gerçekleştirmek üzere, izin alınması veya bildirimde bulunulması kaydıyla belirli süre ve yerlerde ayni ve/veya nakdi yardım istenmesini,

Bağış: Bir kişinin veya başka bir özel hukuk yahut kamu tüzel kişisinin veyahut kamu kurum ve kuruluşunun ayni veya nakdi varlıklarından; bir kişi veya başka bir özel hukuk yahut kamu tüzel kişisine veyahut kamu kurum ve kuruluşuna kendi iradesiyle ve herhangi bir karşılık beklemeksizin vermesini ifade etmektedir. 

“Yardım toplama” ve “bağış” kavramı her ne kadar belli noktalarda ayrılsa da her faaliyet özelinde üzerinde ayrıca düşünmeyi gerektirebilir. 

Burada dikkat edilmesi gereken nokta “yardım toplama” için bir izin sürecinin işletilmesi, “bağış” için ise böyle bir izne gerek olmamasıdır. Bu nedenle ileride herhangi bir cezai yaptırımla karşı karşıya kalmamak adına da bu iki kavramın ayrımı doğru bir şekilde yapılmalıdır. 

İki kavram arasındaki en temel farklar şu şekilde sıralanabilir;

  • “Yardım toplama” için kurumun aktif bir şekilde talepte bulunması gerekmektedir, “bağış” konusunda ise bağış gerçekleştirecek olan kişinin “kendi iradesi” ön plana çıkmaktadır.
  • Bunun yanı sıra “yardım toplama” belli bir amacı gerçekleştirmek üzere istenir, “bağış” ise herhangi bir amaca bağlı olarak yapılmak zorunda değildir. 

Bu nedenle yardım toplama izni başvurusu sonuçlanana kadar dernek tarafından “yardım toplama” şeklinde algılanabilecek, reklam verme, çağrıya çıkma, kişileri bağışa yönlendirme gibi fiillerden uzak durulmalıdır. 

Yardım toplama ve bağış için farklı banka hesapları açılmalıdır. Yardım toplama banka hesabı izin süresinin sonunda incelenmektedir. 

Yardım toplama ile ilgili Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü web sayfasına da bakabilirsiniz.

Sivil toplum örgütlerinin çözmeye çalıştığı temel sorunlardan biri de finansal konular ve finansmana erişimdir. Öte yandan STÖ’lerin varlıklarını devam ettirebilmeleri, yani sürdürülebilirliklerini sağlamalarının tek başına finansal kaynaklara ulaşmaktan geçmediğini de belirtmek isteriz. Bir STÖ, kuruluşundan itibaren, maddi manevi tüm öz kaynakları, üyeleri, gönüllüleri, hedef kitlesi, diğer paydaşları, ilişki ağları, uluslararası etkileşimi, kurumsal yapısı, yasal statüsü, yani aslında tüm örgütsel kapasitesiyle bir kaynaklar bütününü oluşturuyor. Bu sebeple de kaynak geliştirme kavramı aslında bu bütünlüğün geliştirilmesi, yürütülmesi/yönetilmesi ve süreklilik güvencesine alınması anlamına geliyor.

Finansman sağlama, yani finansal sürdürebilirliği sağlamak ise dünyanın her yerindeki sivil toplum örgütlerinin arzusu ve ihtiyacı olarak görülmektedir. Bu noktada, bir STÖ için finansal sürdürülebilirliği sağlamak, yürütmekte olduğu program ve faaliyetleri yeterince finanse edebilmek için farklı kaynaklardan gelen, öngörülebilir bir sermaye akışını oluşturabilmektir.

Sivil toplum ve kaynak geliştirme konusunda akla ilk gelen, proje temelli hibeler ya da bağış kampanyalarıdır. Ancak, sivil toplum aktörlerinin yararlanabileceği kaynaklar çok çeşitlidir. Bu kaynak çeşitleri şu şekilde kategorize edilebilir:

  • Ayni destekler,
  • Aidatlar, üyelik ya da abonelik ücretleri,
  • Sponsorluklar,
  • Hibe destekleri, proje temelli destekler,
  • Bağışlar,
  • Kitlesel fon mekanizmaları,
  • Kurumsal sosyal sorumluluk destekleri,
  • Mikro kredi ya da benzeri destek kredileri,
  • Çözüm ortaklıkları,
  • Ticari/iktisadi faaliyetler,
  • Sosyal yatırımlar (etki yatırımları, girişimcilik filantropisi vb.),
  •  Döngüsel ekonomi mekanizmaları.[1]

Ayrıca kaynak geliştirme konusu ile ilgili STGM’nin STÖ’ler için oluşturduğu ve ücretsiz olan STOK Öğrenim Platformu'na da bakılabilir.

STÖ’ler için Kaynak Geliştirme ile ilgili daha detaylı bilgiler ve örnekler için aşağıdaki kaynaklara bakılmasını tavsiye ederiz;

  • UNFPA-STGM Ortak Eğitimleri - Kaynak Geliştirmenin Çerçevesi ve Temel Noktaları Videosu, 2021
Preview image for the video "Eğitimin adı: 01 Kaynak Geliştirmenin Çerçevesi ve Temel Noktaları".
  • UNFPA-STGM Ortak Eğitimleri - Kaynak Geliştirme Stratejisi Bileşenleri ve Durum Analizleri Videosu, 2021
Preview image for the video "Eğitimin adı: 02 Kaynak Geliştirme Stratejisi Bileşenleri ve Durum Analizleri".
  • UNFPA-STGM Ortak Eğitimleri - Bireysel ve Kurumsal Kaynak Geliştirme Araçlarının Kısa Tanıtımı Videosu, 2021
Preview image for the video "Eğitimin adı: 03 Bireysel ve Kurumsal Kaynak Geliştirme Araçlarının Kısa Tanıtımı".
  • UNFPA-STGM Ortak Eğitimleri - Kaynak Geliştirmede Destekçi İlişkileri ve Veritabanının Önemi Videosu, 2021
Preview image for the video "Eğitimin adı: 04 Kaynak Geliştirme’de Destekçi İlişkileri ve Veritabanının Önemi".
Preview image for the video "Açık Açık: Gönlün Rahat Aklın Rahat".


[1] Kaynak Geliştirme ve Yenilikçi Uygulamalar: Yerel STÖ, Ağ / Platform / İnisiyatif ve Aktivistler için Rehber, Eliş Berivan, Avrupa Birliği Sivil Düşün Programı, Aralık 2019 - http://sivildusun.net/wp-content/uploads/2017/06/3-SD-Kaynak.pdf

STGM, Türkiye'deki STÖ’lerin sürdürülebilirliğine katkı sağlamak ve kaynak geliştirmelerine destek olmak için sivil topluma yönelik fon imkanlarını düzenli olarak araştırıp, dünyadan ve Türkiye’den açık hibe çağrılarını haberleştirerek, fon kaynaklarına erişime yardımcı oluyor. STGM web sitesi ana sayfasında “Açık Çağrılar” başlığı altında STÖ’ler uygun hibe çağrılarına ulaşılabilir.

Ayrıca STGM, ulusal ve uluslararası mecralarda STÖ’lere fon sağlayan birçok kurum ve kuruluşu inceleyerek “Fon Kaynakları Veritabanı” adıyla bir veri tabanı oluşturmuştur. Bu veritabanı ve içeriğine STGM web sitesinde bulunan “Fon Kaynakları Veritabanı” sayfasından ulaşılabilir.   

Yeni nesil kaynak geliştirme yöntemlerinden biri olarak kitle fonlaması, çok sayıda bireyin belli miktarlarda maddi ve ayni bağışlarına dayanan bir fonlama sistemidir. Bilişim teknolojilerinin gelişimiyle birlikte bu sistemde, bireyler internet üzerinden bağış yaparak destek sağlayabilirler.

Bu yöntemle ihtiyaç olunan ayni veya maddi destekler kalabalık bir insan grubundan veya özellikle bir online topluluktan edinilebilir. Katkıda bulunan her birey ortak çabaya küçük bir katkıda bulunmuş olur. Kitle fonlaması yöntemi, birbiriyle bağlantısı olmayan pek çok kişinin katılımıyla gerçekleşmesinden dolayı kaynak geliştirmede imece benzeri bir yaklaşım olarak da görülebilir.

Çevrim içi kitle fonlama araçlarına bazı örnekler aşağıdadır (alfabetik sıra ile) ;

Açık Açık: Bağışçıları, bağışçı haklarını tanıyan şeffaf ve hesap verebilir dernek ve vakıflar ile bir araya getirmek amacı ile kurulmuş bir platformdur.

Adım Adım: Adım Adım, ‘charity run’ olarak bilinen kolektif yardımseverlik koşusunu Türkiye’de tanıtmak ve yaygınlaştırmak için kurulan sivil toplum oluşumudur. Adım Adım oluşumu, başta koşu olmak üzere yüzme, bisiklet, dağcılık gibi dayanıklılık gerektiren sporlar aracılığıyla Türkiye’de önemli sosyal sorumluluk projelerine maddi kaynak ve tanıtım desteği sağlamayı amaçlar.

destkle.org: Destkle, sivil toplum kuruluşları, okullar, topluluklar ve organizasyonların, projeleri, kampanyaları ve etkinlikleri için ihtiyaç listeleri oluşturup, destekçileri ile paylaşmasını sağlayan bir platformdur.

Fongogo:  Fongogo, projelerin hayata geçmesi için ihtiyaç duyulan finansmanın kitlelerin desteğiyle bir araya getirilmesine aracı olan bir platformdur. Proje sahipleri, desteklerin karşılığında projeleri ile ilgili alt-ürün ve servisleri destekçilerine sunarlar. Proje sahiplerinin proje sayfalarını yaratıp ödeme sistemlerini kullanabilecekleri ve kampanyalarını yürütebilecekleri düzeneği Fongogo sağlar.

İhtiyaç Haritası: İhtiyaç sahiplerini, destek olmak isteyen birey, kurum ve kuruluşlarla buluşturan kar amacı gütmeyen sosyal bir kooperatiftir. İhtiyaç Haritası, bireylerden, eğitim kurumlarından ve sivil toplum kuruluşlarından ihtiyaçları toplar, doğrular ve harita tabanlı teknolojisi ile desteklerle buluşmasını kolaylaştırır.

Kaynak geliştirme yaklaşımı STÖ’ler için geniş bir perspektifte ele alınabilir. Finansal kaynaklara ek olarak sahip olunan altyapı, ekipmanlar, bilgi ve teknoloji de doğru ve verimli yönetilmesi beklenen kaynaklarıdır. Dolayısıyla STÖ’ler kaynakları sadece para bağlamında ele almayıp daha geniş bir çerçevede planlar.  Gönüllüler de verilen emek ve bilgi açısından STÖ’lerde önemli kaynaklardan biri olarak düşünülmelidir. Gönüllüler ayni ve maddi kaynaklara ulaşılmasından,  bu konuda yönetime destek olmaya kadar farklı süreçlerde aktif rol alabilirler. 

Gönüllüler STÖ'lerde hizmetlerin daha etkili olmasına katkı sağlarken aynı zamanda örgütler ile toplum arasında köprü görevi de görür. Bir STÖ'nün gönüllülerle çalışması kurumun tanınırlığını artırır, hizmet ve çalışmalarının toplum tarafından daha fazla görülmesini sağlar. Bu durum da  kaynak geliştirme süreçlerinde o STÖ’ye avantaj sağlar.  Bunlarla birlikte STÖ’lerin kısıtlı bütçelerle ve güçlükle yürüttükleri projeler, gönüllülerin desteğiyle daha rahat ve etkin bir şekilde hayata geçirilebilir.

Kaynak geliştirme ve gönüllü yönetimi ilgili daha fazla bilgiye aşağıdaki kaynaklardan ulaşabilirsiniz;

  • UNFPA-STGM Ortak Eğitimleri - Kaynak Geliştirmenin Çerçevesi ve Temel Noktaları Videosu, 2021
Preview image for the video "Eğitimin adı: 01 Kaynak Geliştirmenin Çerçevesi ve Temel Noktaları".
  • UNFPA-STGM Ortak Eğitimleri - Kaynak Geliştirme Stratejisi Bileşenleri ve Durum Analizleri Videosu, 2021
Preview image for the video "Eğitimin adı: 02 Kaynak Geliştirme Stratejisi Bileşenleri ve Durum Analizleri".
  • UNFPA-STGM Ortak Eğitimleri - Bireysel ve Kurumsal Kaynak Geliştirme Araçlarının Kısa Tanıtımı Videosu, 2021
Preview image for the video "Eğitimin adı: 03 Bireysel ve Kurumsal Kaynak Geliştirme Araçlarının Kısa Tanıtımı".
  • UNFPA-STGM Ortak Eğitimleri - Kaynak Geliştirmede Destekçi İlişkileri ve Veritabanının Önemi Videosu, 2021
Preview image for the video "Eğitimin adı: 04 Kaynak Geliştirme’de Destekçi İlişkileri ve Veritabanının Önemi".
Preview image for the video "Açık Açık: Gönlün Rahat Aklın Rahat".
Preview image for the video "Eğitimin Adı: 04-Çalışanlar ve Gönüllüler".