Yeni nesil kaynak geliştirme yöntemlerinden biri olarak kitle fonlaması, çok sayıda bireyin belli miktarlarda maddi ve ayni bağışlarına dayanan bir fonlama sistemidir. Bilişim teknolojilerinin gelişimiyle birlikte bu sistemde, bireyler internet üzerinden bağış yaparak destek sağlayabilirler.
Bu yöntemle ihtiyaç olunan ayni veya maddi destekler kalabalık bir insan grubundan veya özellikle bir online topluluktan edinilebilir. Katkıda bulunan her birey ortak çabaya küçük bir katkıda bulunmuş olur. Kitle fonlaması yöntemi, birbiriyle bağlantısı olmayan pek çok kişinin katılımıyla gerçekleşmesinden dolayı kaynak geliştirmede imece benzeri bir yaklaşım olarak da görülebilir.
Çevrim içi kitle fonlama araçlarına bazı örnekler aşağıdadır (alfabetik sıra ile) ;
Açık Açık: Bağışçıları, bağışçı haklarını tanıyan şeffaf ve hesap verebilir dernek ve vakıflar ile bir araya getirmek amacı ile kurulmuş bir platformdur.
Adım Adım: Adım Adım, ‘charity run’ olarak bilinen kolektif yardımseverlik koşusunu Türkiye’de tanıtmak ve yaygınlaştırmak için kurulan sivil toplum oluşumudur. Adım Adım oluşumu, başta koşu olmak üzere yüzme, bisiklet, dağcılık gibi dayanıklılık gerektiren sporlar aracılığıyla Türkiye’de önemli sosyal sorumluluk projelerine maddi kaynak ve tanıtım desteği sağlamayı amaçlar.
destkle.org: Destkle, sivil toplum kuruluşları, okullar, topluluklar ve organizasyonların, projeleri, kampanyaları ve etkinlikleri için ihtiyaç listeleri oluşturup, destekçileri ile paylaşmasını sağlayan bir platformdur.
Fongogo: Fongogo, projelerin hayata geçmesi için ihtiyaç duyulan finansmanın kitlelerin desteğiyle bir araya getirilmesine aracı olan bir platformdur. Proje sahipleri, desteklerin karşılığında projeleri ile ilgili alt-ürün ve servisleri destekçilerine sunarlar. Proje sahiplerinin proje sayfalarını yaratıp ödeme sistemlerini kullanabilecekleri ve kampanyalarını yürütebilecekleri düzeneği Fongogo sağlar.
İhtiyaç Haritası: İhtiyaç sahiplerini, destek olmak isteyen birey, kurum ve kuruluşlarla buluşturan kar amacı gütmeyen sosyal bir kooperatiftir. İhtiyaç Haritası, bireylerden, eğitim kurumlarından ve sivil toplum kuruluşlarından ihtiyaçları toplar, doğrular ve harita tabanlı teknolojisi ile desteklerle buluşmasını kolaylaştırır.
Dernekler Kanunu’nun (“Kanun”) 2. maddesinde “platform”, “Derneklerin kendi aralarında veya vakıf, sendika ve benzeri sivil toplum kuruluşlarıyla ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere girişim, hareket ve benzeri adlarla oluşturdukları tüzel kişiliği bulunmayan geçici nitelikteki birliktelikleri” olarak tanımlanmıştır. Aynı zamanda Kanun’un 25. maddesinde de derneklerin, amaçları ile ilgisi bulunan ve kanunda yasaklanmayan alanlarda, kendi aralarında veya vakıf, sendika ve benzeri sivil toplum kuruluşlarıyla ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere ve yetkili organlarının kararları ile platformlar oluşturabileceği belirtilmiştir. Ek olarak Dernekler Yönetmeliği’nde (“Yönetmelik”) de platformların oluşturulabilmesi için derneklerin yetkili organlarınca alınacak kararlarda, derneği temsille görevlendirilecek kişi ve kişilerin belirlenmesi gerektiği düzenlenmiştir. Aynı zamanda yine Yönetmelik içerisinde, platformun faaliyete başlayabilmesi için ise temsilciler tarafından bir mutabakat tutanağı düzenlemesi, bu tutanakta da platformun oluşturulma amacı, çalışmalarının yürütüleceği yerleşim yeri ile yönetim grubu üyeleri ve koordinatörünün isimlerinin belirlenmesi hususu yer almaktadır.
Bu noktada dikkat edilmesi gereken bazı hususlar vardır. Platformlar kanunların dernekler için yasakladığı amaç ve faaliyet konuları doğrultusunda kurulamazlar ve bu yasağa aykırı hareket edenler hakkında ilgili kanunların cezai hükümleri uygulanır. Bunun yanı sıra her ne kadar platformlar ile ilgili düzenlemeler dernekler mevzuatında yer alsa da platformların herhangi bir tüzel kişiliğinin bulunmadığını ve geçici bir niteliğe sahip olduklarını unutmamalıyız. Bu nedenle de örneğin resmi makamlara yönelik izin gerektiren faaliyetlerde, platformu oluşturan sivil toplum kuruluşlarının bizzat kendilerinin imzası ile resmi işlemler yürütülebilir.
İktisadi işletmenin kapatılması tasfiye şeklinde olur. Şirketlerin tasfiyesinde olduğu gibi Yönetim Kurulu tarafından iktisadi işletmenin tasfiye edilmesi konusunda karar alınır. İşletmenin tasfiyesi de tescile tabidir. Alınan YK kararı ticaret siciliyle tescil ettirilir ve 1 yıllık tasfiye süreci başlatılır. Tasfiye kararı alındıktan sonra Ticaret Sicil Gazetesi’nde birer hafta arayla 3 kere işletmenin tasfiye edileceği yayınlanır. 1 yıllık süre içinde borçlar ve alacaklar tahsil edilir ve ilgili vergiler ödenir. Sürenin sonunda YK işletmenin tasfiye edildiğini ilan eden yeni bir karar alır. Bu karardan sonra vergi dairesine gidilerek gerekli kapatma işlemleri yaptırılır.
Politika Önerisi, insanlara daha iyi bir hayat sunmak için; bir kanun, düzenleme ya da devlet hizmetini değiştirme önerisidir.
Daha fazla bilgi için STGM’nin STÖ’ler için oluşturduğu ve ücretsiz olan STOK Öğrenim Platformu’ndaki “104- İletişim Temelli Katılım ve Savunuculuk” derslerine bakılabilir.
Tedarikçi/hizmet sağlayıcı ile anlaşma/sözleşme yapmaya gerek yoktur. Söz konusu mal ve hizmetlerin ödemesi faturalar ve KDV Vergi Muafiyet Belgesinin ibraz edilmesi halinde gerçekleştirilebilir.
Tedarikçiler/hizmet sağlayıcılarla öngörülemeyen durumları önlemek için, 3.500 TL'nin altındaki tedarik faaliyetleri için de anlaşma/sözleşme düzenlenmesi tavsiye edilir.
Temel olan, ihtiyaç duyulan becerilere sahip kişilerin zamanlarını ve enerjilerini bir organizasyona ayırmaya teşvik etmektir.
Bununla birlikte, başlangıçta gönüllünün neler kazanacağı belirlenip, bu kazanımlar mutlaka yapılandırılmış bir şekilde kendileriyle paylaşılmalıdır. Mesela gönüllü çalışma farklı bir geçmişe ve kültüre sahip insanları tanımak için bir fırsat mı? Bir çocukla güçlü ve kalıcı bir ilişki kurmak mı? İletişim ile ilgili yeni bilgiler edinmek mi? Vb.
Gönüllülerle başarılı bir şekilde ilişki kuran STÖ’ler:
- ihtiyaç duyulan beceriler ve deneyim konusunda net olurlar,
- örgütsel düzeyde tüm personeli ve yönetim kurulunu gönüllülerle olan işbirliği çabalarına dahil ederler,
- çevrimiçi listeler, haber bültenleri, birebir iletişim vb. gibi farklı araçları potansiyel gönüllülere ulaşmak için kullanırlar.
- “Gönüllülerle İşbirliği Araç Seti” isimli İngilizce doküman gönüllülerle ilgili hedef kitlenin belirlenmesine yardımcı olacaktır
12/09/2018 tarih ve 85 Sayılı Cumhurbaşkanı Karar ile “Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’ın 4.maddesine ek yapılarak, Maliye ve Hazine Bakanlığı’nca belirlenecek haller dışında Türkiye’de yerleşik kişiler arasında akdedilen menkul ve gayrimenkul alım satım, taşıt ve finansal kiralama dahil her türlü menkul ve gayrimenkul kiralama, leasing ile iş, hizmet ve eser sözleşmelerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak düzenlenmesi yasaklanmıştı.
TL cinsinden yapılacak sözleşmelerin istisnasını belirlemek için iki tane tebliğ yayınlanmış ve son yayınlanan 06.11.2018 tarihinde (Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar İlişkin Tebliğ (Tebliğ No:2008-32/34)’de değişiklik yapılmasına dair tebliğ (Tebliğ No:2018-32/52) ile
- yurtdışı hibe sözleşmeleri yürüten STÖ’lerin İnsan Kaynakları dışında bulunan tüm sözleşme bedellerinin döviz cinsinden yapılabileceği belirlenmiştir.
Buna göre yurtdışı hibe sözleşmesi yürüten STÖ’lerin proje bütçelerinde ana bütçe başlıklarına göre sözleşmelerinde hangi para birimini kullanabilecekleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.
|
Ana Bütçe Başlığı (AB Fonlu Proje Kontratları) |
Sözleşme Türü | TL/döviz cinsinden |
| 1-İnsan Kaynakları | İş Sözleşmesi | Sadece TL |
| 2-Seyahat Giderleri | Tedarik Sözleşmesi | TL ya da döviz cinsinden |
| 3-Ekipman ve Malzeme | Tedarik Sözleşmesi | TL ya da döviz cinsinden |
| 4-Ofis Kira ve Diğer Gid. | Gayrimenkul Kira Sözleşmesi | TL ya da döviz cinsinden |
| 5-Diğer Mal ve Hizmetler | Tedarik ve Hizmet Alım Sözleşmeleri | TL ya da döviz cinsinden |
| 6-Diğer | Danışmanlık Dahil Hizmet Alım Sözleşmeleri | TL ya da döviz cinsinden |
Kaynak geliştirme yaklaşımı STÖ’ler için geniş bir perspektifte ele alınabilir. Finansal kaynaklara ek olarak sahip olunan altyapı, ekipmanlar, bilgi ve teknoloji de doğru ve verimli yönetilmesi beklenen kaynaklarıdır. Dolayısıyla STÖ’ler kaynakları sadece para bağlamında ele almayıp daha geniş bir çerçevede planlar. Gönüllüler de verilen emek ve bilgi açısından STÖ’lerde önemli kaynaklardan biri olarak düşünülmelidir. Gönüllüler ayni ve maddi kaynaklara ulaşılmasından, bu konuda yönetime destek olmaya kadar farklı süreçlerde aktif rol alabilirler.
Gönüllüler STÖ'lerde hizmetlerin daha etkili olmasına katkı sağlarken aynı zamanda örgütler ile toplum arasında köprü görevi de görür. Bir STÖ'nün gönüllülerle çalışması kurumun tanınırlığını artırır, hizmet ve çalışmalarının toplum tarafından daha fazla görülmesini sağlar. Bu durum da kaynak geliştirme süreçlerinde o STÖ’ye avantaj sağlar. Bunlarla birlikte STÖ’lerin kısıtlı bütçelerle ve güçlükle yürüttükleri projeler, gönüllülerin desteğiyle daha rahat ve etkin bir şekilde hayata geçirilebilir.
Kaynak geliştirme ve gönüllü yönetimi ilgili daha fazla bilgiye aşağıdaki kaynaklardan ulaşabilirsiniz;
- UNFPA-STGM Ortak Eğitimleri - Kaynak Geliştirmenin Çerçevesi ve Temel Noktaları Videosu, 2021
- UNFPA-STGM Ortak Eğitimleri - Kaynak Geliştirme Stratejisi Bileşenleri ve Durum Analizleri Videosu, 2021
- UNFPA-STGM Ortak Eğitimleri - Bireysel ve Kurumsal Kaynak Geliştirme Araçlarının Kısa Tanıtımı Videosu, 2021
- UNFPA-STGM Ortak Eğitimleri - Kaynak Geliştirmede Destekçi İlişkileri ve Veritabanının Önemi Videosu, 2021
- Sivil Toplum Örgütleri için Kaynak Geliştirme Rehberi, Dilek Ertükel, STGM -
- STGM STÖ’ler için Kaynak Geliştirme Videoları
- Kaynak Geliştirme ve Yenilikçi Uygulamalar: Yerel STÖ, Ağ / Platform / İnisiyatif ve Aktivistler için Rehber, Eliş Berivan, Avrupa Birliği Sivil Düşün Programı, Aralık 2019 -
- STÖ'ler için Gönüllülük ve Gönüllü Yönetimi Rehberi, Özel Sektör Gönüllüler Derneği. STGM. 2009.
- UNFPA-STGM Ortak Eğitimleri - Çalışanlar ve Gönüllüler Videosu. STGM, 2021
- Volunteer Management Guide, 501 Commons (İngilizce)
STGM STÖ'lere özel eğitim vb. birebir çalışmalarını ancak "İhtiyaç Temelli Eğitim", "Örgütsel Koçluk" gibi STÖ'lerle birebir çalışmalara yönelik açılan özel programlar altında yürütmektedir. Söz konusu programlara ilişkin sitemizde açık bir çağrı var ise ilgili programlara başvuru yapabilirsiniz; programlar açık değil ise STGM örgüt özelinde eğitim düzenlememektedir.
Bununla birlikte, STGM STÖ'lerin güçlenmesine yönelik olarak çeşitli kapasite güçlendirme eğitimleri düzenlenmektedir. Eğitimlerimiz açık çağrı usulü olup, çağrıya çıktığımızda başlıkları ve içerikleri ile ilgili detaylarla birlikte başvuru bilgilerine web sitemizin ana sayfasındaki “duyurular - öne çıkanlar” bölümünden ve e-bültenimizden ulaşabilirsiniz.
Eğitimlerimizle ilgili sorularınızı [email protected] adresine yazabilirsiniz. E-bültenimize ise buradan üye olabilirsiniz
AB doğrudan yönetim modeli kapsamında FSTP kavramı, Avrupa Komisyonunun “Enhanced Outreach to Civil Society Organizations: A Collection of Good Practices of Financial Support to Third Parties in the Neighbourhood and Enlargement Countries, TACSO (2021) isimli yayınında “Avrupa Birliğinin hibe başvurusunda bulunan bir kuruluşa bir müdahele (proje) aracılığıyla finansman sağlayıp, bu finansman (yani bu müdahele-proje-) aracılığıyla da bir dizi daha küçük kuruluşa, STÖ’ye taban örgüte, toplum temelli kuruluşa ve hatta bireylere yeniden finansman sağlanan mali bir mekanizma.“ olarak tanımlanmaktadır.
Yayının orijinal İngilizce versiyonuna buradan ulaşabilirsiniz.
- Kuruluşun tüzüğü ve varsa diğer iç mevzuatı,
- İşletme hesabı esasında defter tutulması halinde; karar defteri, üye kayıt defteri, evrak kayıt defteri ve işletme hesabı defteri,
- Bilanço esasında defter tutulması halinde; karar defteri, üye kayıt defteri, evrak kayıt defteri, yevmiye defteri ve büyük defter,
- Alındı belgeleri ve ayni bağış alındı belgeleri, harcama belgeleri, ayni yardım teslim belgeleri,yetki belgeleri,
- Gelen ve giden evrak, beyanname, bildirim, üyelik, taşınır veya taşınmazlara ilişkin belgeler,
- Varsa, sandığına ilişkin belgeler,
- İktisadi işletmesine ilişkin defter ve belgeler,
- Denetime başlanılan tarih itibarıyla kasa ve ambar mevcudu ve banka hesap durumu, denetimi yapılacak döneme ilişkin banka hesap ekstreleri, borç ve alacak durumuna ilişkin ve benzeri belgeler.
STGM yayınlarına Yayınlar bölümünden erişebilir, dilediğiniz gibi indirebilir, başkalarıyla paylaşabilirsiniz. Ancak her yayının bir bölümü veya tamamı kullanılacaksa kaynak gösterilmesi gereklidir ve yayınların hakları STGM'ye aittir.
Yayınların basılı versiyonunu ise STÖ olarak [email protected] ile temasa geçerek talep edebilirsiniz. STGM yayınlarının büyük bir kısmının baskısı tükendiğinden sadece Destek Noktası tarafından size iletilecek formda yer alan yayınları talep edebilirsiniz. Talep etmeniz durumunda, istediğiniz yayınlar formda belirttiğiniz adrese, Pazartesi günleri anlaşmalı olduğumuz kargo şirketi ile adrese teslim şeklinde karşı ödemeli olarak gönderilebilecektir.
FSTP'nin en yaygın şekli alt hibe olsa da, para ödülleri, bireysel finansal destekler, burslar, vb. farklı destek türleri şeklinde olabilir. Ayrıca FSTP, belirli bir faaliyetin desteklenmediği "koşulsuz nakit transferleri" şeklini de alabilir. "Koşulsuz", FSTP'nin nihai faydalanıcılarına yardım etmekten başka bir amaç olmadan verilmesidir. Örneğin; insan hakları savunucularını desteklemek, hareketliliği kolaylaştırmak için burslar, mültecilere ödenekler, vb.*
Alt hibeler yine en yaygın şekilde “kurumsal hibeler” ve “proje bazlı hibeler olarak dağıtılabilir. Kurumsal hibeleri herhangi bir proje hibesinden bağımsız olarak bir STÖ’nün genel sabit giderlerinin ve temel faaliyet maliyetlerinin karşılanması için sağlanan mali destekler olarak düşünebiliriz. Proje bazlı alt-hibeler ise adından da anlaşılacağı üzere geliştirilen bir projenin yani belirlenmiş hedeflere ulaşmayı amaçlayan bir dizi faaliyetin uygulanmasına odaklanan mali desteklerdir.
Temel savunuculuk araçları arasında;
- Lobicilik,
- Örgütlenme, ağlar oluşturma,
- Eğitim ve farkındalık artırma,
- İzleme ve gölge raporlama,
- Basın/Medya çalışmaları,
- Mobilizasyon.
geçmektedir.
STGM yayınları herkese açık ve ücretsizdir ancak yayınların telif hakkı STGM'ye aittir. Yayınlarımız bölümünden yayınları dilediğiniz gibi indirebilir, başkalarıyla paylaşabilirsiniz. Bununla birlikte bir bölümü veya tamamı kullanılacaksa kaynak gösterilmesi gereklidir. Ticari bir iş için kullanılacaksa STGM'yle iletişime geçilmesi önerilir.
Aşağıdaki maddeler FSTP bileşenini tasarlarken sizler için bir kontrol listesi* görevi görebilir.
| FSTP Bileşenin Entegrasyonu | FSTP bileşeni ile tüm proje ne kadar bütünleşiyor |
| Alt Hibe Yararlanıcılarına İlişkin Bilgiler | Potansiyel yararlanıcılar kimler olacak?
|
| Kapasite ve Kaynaklar | FSTP bileşenini yürütecek STÖ’nün kendi kapasitesi ve kaynaklarının analizi |
| Zaman | FSTP bileşeninin başarılı bir şekilde uygulanması için gerekli süre nedir? |
| Çağrı ve Seçim Prosedürleri | Çağrı(lar)ın ve seçim prosedürlerinin tasarlanması ve planlanması |
| Kapasite Geliştirme, Koçluk ve Mentörlük | FSTP yararlanıcılarına çeşitli konularda; proje geliştirme, bütçe hazırlama, izleme ve raporlama, örgütsel kapasite gelişim konuları, vb konularda kapasite geliştirme imkanları sağlanması |
| İzleme ve Raporlama | Finansal desteklerin yararlanıcılar üzerindeki çıktıları ve etkileri nasıl izlenecek ve raporlanacak? |
| FSTP Yönetim Bütçesi | FSTP'yi yönetmek için gereken bütçe. FSTP bileşenin proje içinde izlenmesi, gerektiğinde faydalanıcılara teknik destek verilmesi ve raporlanması için bütçe. |
| Bilgi Aktarımı/Transferi | Başvuru sahipleri yerel örgütler olmadığı durumlarda, yerel bir ortak başvuru sahibi dahil etmek zorunluğu ve yerel ortağın FSTP'yi yönetme kapasitesini oluşturmak için bilgi aktarma stratejisi öngörmek de ihtiyatlı olabilir. |
Bir AB fonlu hibe projesinde istihdam edilen personelin maaşları proje bütçesinin “1. Human Resources” (1. İnsan Kaynakları) bütçe başlığı altından karşılanır. Projede istihdam edilen personele Türkiye’deki iş kanununa uygun olarak ödeme yapılmalıdır. Bu bağlamda, bir personelin maliyeti;
- Net maaş
- SGK (işçi +işveren payları)
- Vergi (Gelir Vergisi+D. Vergisi) dahil tüm harcamaları içermelidir.
Eğer bir personelin tüm maliyeti proje bütçesinden karşılanacaksa, “1. Human Resources” (1. İnsan Kaynakları) bütçe başlığı altında yer alan her bir personel için maliyet “toplam maliyet” olarak düşünülmeli ve personel ile ilgili tüm ödemeleri kapsamaktadır.
Personel için hazırlanan maaş bordrosu;
- Net maaş
- SGK (işçi +işveren payları)
- Vergi (Gelir Vergisi+D.Vergisi) den oluşmalıdır.
Proje için tutulan Detaylı Harcama Tablosunda -DBE- (excel tablosu), bir proje personeli için yapılan ödemeler her ay için yukarıdaki başlıklar halinde ve 3 ayrı satırda belirtilmelidir.
Uzman veya danışmanlardan alınacak hizmetlerde kullanabileceğiniz örnek bir sözleşmeye buradan ulaşabilirsiniz. Siz bu dokümanın içeriğini ihtiyacınıza göre revize edebilirsiniz.
- Savunuculuk faaliyetleri ile çözümüne katkıda bulunulacak sorunun belirlenmesi (Sorun analizi): Sorunu analiz ederken amaç; yasalar ve politikaların bir soruna ve o sorunun çözümüne nasıl katkıda bulunduğunu tespit etmek ve analizi tamamlamak için gerekli olan bilgi eksikliklerini saptamaktır.
- Sorunun içerik, yapı ve kültür boyutları açısından analiz edilmesi (Üçgen Analizi): Bu analiz çalışmasında sorun;
- içerik, yani yasalar, politikalar ve bütçe olarak incelenir,
- yapı, yani bir politika veya yasanın uygulanması için var olan resmi ve gayri-resmi mekanizmalar açısından incelenir. Mesela, mahkemeler, hastaneler, kolluk kuvvetleri, eğitim programları, okullar gibi mekanizmalar yapılardır.
- kültür ise; bireylerin bir konuyla ilgili algılılarını şekillendiren değerler ve davranışlar açısından incelenir.
- Analiz edilen soruna çözümler geliştirilmesi,
- Geliştirilen çözümlerden hareketle savunuculuk stratejisinin belirlenmesi.
STGM ilkesel olarak STÖ'lere ücretli proje yazma desteği vermemektedir. Ayrıca STÖ’leri ne bu tip ücretli hizmet sunan kişi ve kuruluşlara ne de ücretli hizmet sunan kişi ve kuruluşları da STÖ'lere yönlendirmemektedir. Bunun yanı sıra; STÖ'lere proje yazma konusunda örgütsel kapasitelerini güçlendirerek, projelerini kendilerinin yazmalarını öneriyoruz. Bunun için STGM kaynaklarını inceleyebilirsiniz.