AB doğrudan yönetim modeli kapsamında FSTP kavramı, Avrupa Komisyonunun “Enhanced Outreach to Civil Society Organizations: A Collection of Good Practices of Financial Support to Third Parties in the Neighbourhood and Enlargement Countries, TACSO (2021) isimli yayınında “Avrupa Birliğinin hibe başvurusunda bulunan bir kuruluşa bir müdahele (proje) aracılığıyla finansman sağlayıp, bu finansman (yani bu müdahele-proje-) aracılığıyla da bir dizi daha küçük kuruluşa, STÖ’ye taban örgüte, toplum temelli kuruluşa ve hatta bireylere yeniden finansman sağlanan mali bir mekanizma.“ olarak tanımlanmaktadır.
Yayının orijinal İngilizce versiyonuna buradan ulaşabilirsiniz.
- Kuruluşun tüzüğü ve varsa diğer iç mevzuatı,
- İşletme hesabı esasında defter tutulması halinde; karar defteri, üye kayıt defteri, evrak kayıt defteri ve işletme hesabı defteri,
- Bilanço esasında defter tutulması halinde; karar defteri, üye kayıt defteri, evrak kayıt defteri, yevmiye defteri ve büyük defter,
- Alındı belgeleri ve ayni bağış alındı belgeleri, harcama belgeleri, ayni yardım teslim belgeleri,yetki belgeleri,
- Gelen ve giden evrak, beyanname, bildirim, üyelik, taşınır veya taşınmazlara ilişkin belgeler,
- Varsa, sandığına ilişkin belgeler,
- İktisadi işletmesine ilişkin defter ve belgeler,
- Denetime başlanılan tarih itibarıyla kasa ve ambar mevcudu ve banka hesap durumu, denetimi yapılacak döneme ilişkin banka hesap ekstreleri, borç ve alacak durumuna ilişkin ve benzeri belgeler.
STGM yayınlarına Yayınlar bölümünden erişebilir, dilediğiniz gibi indirebilir, başkalarıyla paylaşabilirsiniz. Ancak her yayının bir bölümü veya tamamı kullanılacaksa kaynak gösterilmesi gereklidir ve yayınların hakları STGM'ye aittir.
Yayınların basılı versiyonunu ise STÖ olarak [email protected] ile temasa geçerek talep edebilirsiniz. STGM yayınlarının büyük bir kısmının baskısı tükendiğinden sadece Destek Noktası tarafından size iletilecek formda yer alan yayınları talep edebilirsiniz. Talep etmeniz durumunda, istediğiniz yayınlar formda belirttiğiniz adrese, Pazartesi günleri anlaşmalı olduğumuz kargo şirketi ile adrese teslim şeklinde karşı ödemeli olarak gönderilebilecektir.
FSTP'nin en yaygın şekli alt hibe olsa da, para ödülleri, bireysel finansal destekler, burslar, vb. farklı destek türleri şeklinde olabilir. Ayrıca FSTP, belirli bir faaliyetin desteklenmediği "koşulsuz nakit transferleri" şeklini de alabilir. "Koşulsuz", FSTP'nin nihai faydalanıcılarına yardım etmekten başka bir amaç olmadan verilmesidir. Örneğin; insan hakları savunucularını desteklemek, hareketliliği kolaylaştırmak için burslar, mültecilere ödenekler, vb.*
Alt hibeler yine en yaygın şekilde “kurumsal hibeler” ve “proje bazlı hibeler olarak dağıtılabilir. Kurumsal hibeleri herhangi bir proje hibesinden bağımsız olarak bir STÖ’nün genel sabit giderlerinin ve temel faaliyet maliyetlerinin karşılanması için sağlanan mali destekler olarak düşünebiliriz. Proje bazlı alt-hibeler ise adından da anlaşılacağı üzere geliştirilen bir projenin yani belirlenmiş hedeflere ulaşmayı amaçlayan bir dizi faaliyetin uygulanmasına odaklanan mali desteklerdir.
Temel savunuculuk araçları arasında;
- Lobicilik,
- Örgütlenme, ağlar oluşturma,
- Eğitim ve farkındalık artırma,
- İzleme ve gölge raporlama,
- Basın/Medya çalışmaları,
- Mobilizasyon.
geçmektedir.
STGM yayınları herkese açık ve ücretsizdir ancak yayınların telif hakkı STGM'ye aittir. Yayınlarımız bölümünden yayınları dilediğiniz gibi indirebilir, başkalarıyla paylaşabilirsiniz. Bununla birlikte bir bölümü veya tamamı kullanılacaksa kaynak gösterilmesi gereklidir. Ticari bir iş için kullanılacaksa STGM'yle iletişime geçilmesi önerilir.
Aşağıdaki maddeler FSTP bileşenini tasarlarken sizler için bir kontrol listesi* görevi görebilir.
| FSTP Bileşenin Entegrasyonu | FSTP bileşeni ile tüm proje ne kadar bütünleşiyor |
| Alt Hibe Yararlanıcılarına İlişkin Bilgiler | Potansiyel yararlanıcılar kimler olacak?
|
| Kapasite ve Kaynaklar | FSTP bileşenini yürütecek STÖ’nün kendi kapasitesi ve kaynaklarının analizi |
| Zaman | FSTP bileşeninin başarılı bir şekilde uygulanması için gerekli süre nedir? |
| Çağrı ve Seçim Prosedürleri | Çağrı(lar)ın ve seçim prosedürlerinin tasarlanması ve planlanması |
| Kapasite Geliştirme, Koçluk ve Mentörlük | FSTP yararlanıcılarına çeşitli konularda; proje geliştirme, bütçe hazırlama, izleme ve raporlama, örgütsel kapasite gelişim konuları, vb konularda kapasite geliştirme imkanları sağlanması |
| İzleme ve Raporlama | Finansal desteklerin yararlanıcılar üzerindeki çıktıları ve etkileri nasıl izlenecek ve raporlanacak? |
| FSTP Yönetim Bütçesi | FSTP'yi yönetmek için gereken bütçe. FSTP bileşenin proje içinde izlenmesi, gerektiğinde faydalanıcılara teknik destek verilmesi ve raporlanması için bütçe. |
| Bilgi Aktarımı/Transferi | Başvuru sahipleri yerel örgütler olmadığı durumlarda, yerel bir ortak başvuru sahibi dahil etmek zorunluğu ve yerel ortağın FSTP'yi yönetme kapasitesini oluşturmak için bilgi aktarma stratejisi öngörmek de ihtiyatlı olabilir. |
Bir AB fonlu hibe projesinde istihdam edilen personelin maaşları proje bütçesinin “1. Human Resources” (1. İnsan Kaynakları) bütçe başlığı altından karşılanır. Projede istihdam edilen personele Türkiye’deki iş kanununa uygun olarak ödeme yapılmalıdır. Bu bağlamda, bir personelin maliyeti;
- Net maaş
- SGK (işçi +işveren payları)
- Vergi (Gelir Vergisi+D. Vergisi) dahil tüm harcamaları içermelidir.
Eğer bir personelin tüm maliyeti proje bütçesinden karşılanacaksa, “1. Human Resources” (1. İnsan Kaynakları) bütçe başlığı altında yer alan her bir personel için maliyet “toplam maliyet” olarak düşünülmeli ve personel ile ilgili tüm ödemeleri kapsamaktadır.
Personel için hazırlanan maaş bordrosu;
- Net maaş
- SGK (işçi +işveren payları)
- Vergi (Gelir Vergisi+D.Vergisi) den oluşmalıdır.
Proje için tutulan Detaylı Harcama Tablosunda -DBE- (excel tablosu), bir proje personeli için yapılan ödemeler her ay için yukarıdaki başlıklar halinde ve 3 ayrı satırda belirtilmelidir.
Uzman veya danışmanlardan alınacak hizmetlerde kullanabileceğiniz örnek bir sözleşmeye buradan ulaşabilirsiniz. Siz bu dokümanın içeriğini ihtiyacınıza göre revize edebilirsiniz.
- Savunuculuk faaliyetleri ile çözümüne katkıda bulunulacak sorunun belirlenmesi (Sorun analizi): Sorunu analiz ederken amaç; yasalar ve politikaların bir soruna ve o sorunun çözümüne nasıl katkıda bulunduğunu tespit etmek ve analizi tamamlamak için gerekli olan bilgi eksikliklerini saptamaktır.
- Sorunun içerik, yapı ve kültür boyutları açısından analiz edilmesi (Üçgen Analizi): Bu analiz çalışmasında sorun;
- içerik, yani yasalar, politikalar ve bütçe olarak incelenir,
- yapı, yani bir politika veya yasanın uygulanması için var olan resmi ve gayri-resmi mekanizmalar açısından incelenir. Mesela, mahkemeler, hastaneler, kolluk kuvvetleri, eğitim programları, okullar gibi mekanizmalar yapılardır.
- kültür ise; bireylerin bir konuyla ilgili algılılarını şekillendiren değerler ve davranışlar açısından incelenir.
- Analiz edilen soruna çözümler geliştirilmesi,
- Geliştirilen çözümlerden hareketle savunuculuk stratejisinin belirlenmesi.
STGM ilkesel olarak STÖ'lere ücretli proje yazma desteği vermemektedir. Ayrıca STÖ’leri ne bu tip ücretli hizmet sunan kişi ve kuruluşlara ne de ücretli hizmet sunan kişi ve kuruluşları da STÖ'lere yönlendirmemektedir. Bunun yanı sıra; STÖ'lere proje yazma konusunda örgütsel kapasitelerini güçlendirerek, projelerini kendilerinin yazmalarını öneriyoruz. Bunun için STGM kaynaklarını inceleyebilirsiniz.
FSTP mekanizmaları kapsamında finansal raporlamada kullanılacak döviz kuru uygulaması projenin bütünü için uyguladığı rejimdir.
Alt hibe program uygulayıcısının (FSTP mekanizmasını uygulayan örgüt) kontrat makamı (AB Türkiye Delegasyonu) ile imzaladığı sözleşmelerin “Özel Koşullar” ının 7. maddesinde alt hibe program uygulayıcısı STÖ’nün projesinin bütünü için (FSTP bileşenini de kapsayacak şekilde) hangi kur rejimine tabi olacağı belirlenmiştir. Aynı şekilde, FSTP bileşeni kapsamında alt hibe yararlanıcısının TL veya başka bir para birimi ile yapacağı ödemeler için raporlarında kullanılacakları döviz kurunun da alt hibe program uygulayıcısı ile alt hibe program faydalanıcısı arasında yapılacak sözleşmelerde belirlenmesi tavsiye edilir.
Sivil aktörler başka sivil aktörlerle işbirliği yaparak veya ortaklıklar kurarak hedeflerini gerçekleştirmeye daha da yaklaşabilir, etkilerini artırabilir ve karşılıklı öğrenme süreci ile kapasitelerini daha da güçlendirebilir.
İşbirliği yapılabilecek sivil aktörler, STÖ’nün çalıştığı tematik alanda yer alan bölgesel, ulusal, uluslararası aktörler olan ağlar/platformlar gibi yapılar olabilir veya yine aynı alanda çalışan bir örgüt ile işbirliği ve ortaklık da geliştirilebilir.
İşbirliği örgütlenmeleri farklı özelliklerine, örneğin bir araya geliş amacına veya konusuna, üyelerin temel fonksiyonlarına (savunuculuk, hizmet verme, model oluşturma, sivil izleme, farkındalık geliştirme) ve üyelerin yasal statülerine göre çeşitli kategorilere ayrılabilir.
Daha fazla bilgi için aşağıdaki kaynaklara bakabilir;
- Sivil Toplum Aktörleri Arasında İşbirliği Rehberi: Yerel STÖ, Ağ / Platform / İnisiyatif ve Aktivistler İçin Pratik Bir Rehber. Ayça Bulut Bican. Sivil Düşün AB Programı, Aralık 2019
- Ortaklık Kaynak Merkezi. Erasmus Üniversitesi Rotterdam Yönetim Okulu, Hollanda (İngilizce)
- Ortaklık İçin Pratik Bir Rehber (A Practical Guide to Partnership: How to Make It Work). Floriana Nappini. Balkan Civil Society Development Network (BCSDN), 2016. (İngilizce)
- Sivil Toplum örgütleri için AB Ağlarının Gözden Geçirilmesi (Review of EU Networks for Civil Society Organizations). TACSO, 2011 (İngilizce). Bu kaynak Avrupa Birliğine üye ülkelerdeki ağ örgütlenmeleri ile ilgili bilgileri kapsamaktadır. Bu kaynakta 200’den fazla ağ ve platformla ilgili kısa bilgi, öncelikli çalışma alanları, başvuru süreci hakkında önemli bilgiler, vb bilgilere ulaşılabilir.
- STÖ'ler için Ağ Kurma ve Ortaklık Geliştirme Kursu Araç Seti (Networking and Relationship Building for CSOs Course Toolkit). Hazırlayan Indrani Sigamany. INTRAC, 2007 (İngilizce)
STGM sivil toplum içinde katılımcılığın ve demokrasinin gelişimi, örgütlülüğün ve özerkliğin güçlendirilmesi, sivil toplumun karar alma süreçlerinde söz sahibi olması için eğitim, araştırma, kampanya, savunuculuk ve lobi çalışmaları yürütmektedir. Bu kapsamda STGM herhangi bir burs programı yürütmemektedir.
Ancak yurtiçi ve yurtdışı eğitim bursları için aşağıdaki sayfaları ziyaret edebilirsiniz. Bu sayfalar burs programı yürüten bazı kamu kurumları ile uluslararası kuruluşlara ve özel burs programlarına aittir. Yurtiçi ve yurtdışı eğitim burslarının size önerdiğimiz bu liste ile sınırlı olmadığını da önemle hatırlatmak isteriz.
- Kredi ve Yurtlar Kurumu
- Yüksek Öğrenim Kurumu
- Vakıflar Genel Müdürlüğü
- Milli Eğitim Bakanlığı
- TÜBİTAK
- British Council
- Jean Monnet Programı
- Fulbright Programı
- Türkiye Bursları
- Burs verenler
Evet, örnek bir zaman çizelgesine (timesheet) buradan ulaşabilirsiniz.
Bir politika belgesinde kolay anlaşılır bir dil kullanılarak;
- Sorun nedir?
- Sorun neden önem teşkil ediyor?
- Çözüm nedir?
- Bu çözüme ilişkin olarak; kanun, düzenleme ve hükümet uygulamalarında hangi belirgin değişiklik ya da düzenleme gereklidir?
konularında bilgi ve önerilerde bulunulur. Yani bir politika belgesi 4 ana bölümden oluşur;
- Sorunun ne olduğunun ifade edildiği bölüm
- Sorunun öneminin açıklandığı-vurgulandığı bölüm
- Çözüm önerisinin sunulduğu bölüm
- Çözümün mevzuat ile bağlantılandırıldığı bölüm
Bir politika belgesi hazırlarken ilgili konu üzerine çok iyi çalışılıp, derinlemesine araştırma yapılmalı, araştırma yapıldığının anlaşılabilmesi için mutlaka kaynak gösterilmeli ve referanslar verilmelidir. Ve en önemli nokta ise meseleyi kısaca özetleyerek sorunu bir çırpıda anlatabilen başlıkların kullanılmasıdır.
Daha fazla bilgi için STGM’nin STÖ’ler için oluşturduğu ve ücretsiz olan STOK Öğrenim Platformu’ndaki “104- İletişim Temelli Katılım ve Savunuculuk” derslerine bakılabilir.
Katılımcının imzası da dahil belli temel bilgileri kapsayan bir şablon kullanılması önerilir. Bir örneğine buradan ulaşabilirsiniz
- Toplumları olumsuz değişikliklerden korumak,
- Toplum yararına ve özellikle dezavantajlı kesimler yararına yaygın, uzun vadeli ve sürdürülebilir değişiklikler elde etmek,
- Devletlerin ve yerel bölgesel, ulusal ve uluslararası düzeyde karar vericilerin topluma ve vatandaşlara karşı sorumluluklarını yerine getirmelerini sağlayarak haklara saygı gösterilmesini temin etmek,
- Vatandaşların ve sivil toplum kuruluşlarının politika oluşturma sürecine katılımını teşvik ederek demokrasiyi güçlendirmek.
Aşağıdaki maddeler alt-hibe çağrısı ve değerlendirme süreci tasarlarken sizler için bir kontrol listesi* görevi görebilir.
| Hedeflenen Yararlanıcılar kimlerdir | FSTP kapsamında alt-hibe çağrısında hedeflenen yararlanıcıların tipleri alt-hibe dağıtımına imkan sağlayan proje/hibe çağrısının rehberi ve alt hibe program uygulayıcısı kuruluşun kontrat makamı ile yaptığı sözleşmenin bir parçası olan proje metni (Description of Action, DoA) ile uyumlu olur. |
| Uygulanacak Prosedürler | FSTP bileşenin hedef ve amacı ile hedeflenen faydalanıcılar ve uygulanacak prosedürler (açık çağrı [open call] , kapalı çağrı [closed call], doğrudan destek/ödenek veya karma yaklaşım) göz önünde bulundurulur ve oluşturulacak bu yaklaşımlar, alt-hibe dağıtımına imkan sağlayan proje/hibe çağrısının rehberindeki ilkeler ve alt hibe program uygulayıcısı kuruluşun kontrat makamı ile yaptığı sözleşmenin bir parçası olan proje metni (Description of Action-DoA) ile uyumlu olur. |
| Başvuru Formları ve Gerekli Belgeler | Başvuru formları ve gerekli belgeler hazırlanırken, FSTP bileşeni alt-hibe yararlanıcılarının kapasiteleri ve kontrat makamının öne sürdüğü gereklilikler dikkate alınır. |
| İletişim ve Yayma | Seçilen prosedür türünü yansıtacak iletişim ve yaygınlaştırma yaklaşımı benimsenmeli. Hassas siyasi bağlamlardaki örgütleri veya bir ağın üyelerini desteklemek için uygulanacak kapalı çağrı yöntemi ile mümkün olduğunca çok örgüte ulaşmayı amaçlayan bir açık çağrı yöntemi için farklı yaklaşımlar gerekir. |
| Çağrı Dili | Dil bir engel olduğunda FSTP kapsamındaki alt-hibe çağrılarına başvuruları azaltabilir. Bu sebeple çağrılar yani çağrı prosedürleri, başvuru dokümanları , vb çağrı bileşenleri yerel dilde hazırlanırsa çağrıya küçük ölçekli veya yerel örgütlerin başvurabilme imkanını artırır. |
| Alt-hibe Tekliflerini Toplama Yöntemleri | Tüm alternatifler (çevrimiçi sistemler, e-posta, geleneksel posta/kargo, vb) alt-hibe program uygulayıcısının kendi programının ve kuruluşunun kapasitesi ve bulunduğu ülkenin şartları (siyasi, ekonomik, teknolojik, vb.) ve alt-hibe çağrısının konu alanı (siyasi ortam) kapsamında düşünmeli. Mesela bir çevrimiçi sistem üzerinden teklif toplama genel olarak idare edilmesi en rahat yöntemdir ama mali bir yatırım yani bütçe gerektirir. |
| Başlı Başına Kapasite Geliştirme Olarak Çağrılar | Seçilmemiş başvuru sahiplerine yapılacak geri bildirimler bile, bu örgütlerin veya kişilerin gelecekteki başvurularını geliştirmelerine yardımcı olabilir |
| Seçim Süreçleri ve Kriterleri | Başvuru seçim süreçleri ve kriterleri faydalanıcılarla güven oluşturmak için başlangıç noktası oluşturur. |
Ortaklıklar ve işbirlikleri, birlikte çalışma konusunda iyi olunduğunda başarı sağlayabilir ve etkili sonuçlar yaratan anlamlı ilişkiler oluşturabilir. Ortaklıklar, işbirliğine açık düşünce yapısı, ilkeli tutumlar ve ilgili bilgilere sahip olma gibi bazı temel unsurlardan oluşur. Ayrıca, ortak çözümler geliştirmek ve değer katmak için farklı bağlamlar, dil, çalışma kültürleri arasında köprü kurabilme yetisi gibi bazı özelliklerin de benimsenmesi gerekir.
Ayrıca, STK'lar arasındaki işbirliklerinin veya ortaklıkların genellikle öngörülmesi zor ve siyasi veya ekonomik kırılganlık içeren ortamlarda, yüksek seviyede esneklik, adaptasyon ve direnç gerektiren bir atmosferde gerçekleştirildikleri de göz önünde bulundurulmalıdır.
İşte tüm sebeplerden dolayı etkili ortaklıkların ve işbirliklerinin geliştirilmesi aşağıdaki adımları içerir:
- Ortak emeller üzerinde çalışmak,
- Birbirlerine saygı duymak,
- İlişkilere ve grup dinamiklerine önem vermek,
- Ortaklığı veya işbirliğini profesyonel bir şekilde organize etmek/kurmak,
- Anlamlı/etkili bir sürece odaklanmak,
- Ortak öğrenmeyi desteklemek,
- Ortaklıktan ortaya çıkan sonuçları sürdürülebilir hale getirmek.
Daha detaylı bilgi için PrC Insight Series: Partnership Skills (Ortaklıklar için Özellikler-Beceriler) isimli İngilizce kaynağa bakılabilir.